De kunsthistorica Tineke Reijnders stelde ooit eind vorige eeuw in een kunsthistorische verhandeling: Kunst komt van gunst. De studie ‘MET GULLE HAND’ ging over het kunstenaarsinitiatief ‘De Enschedese School’ dat kunstwerken (in de meest ruimste zin van het woord; geluidsdragers, objecten, teksten, grafiek, schilderijen) per abonnement distribueerde. ‘Kunst is een gift, een groots kunstwerk een niet aflatende bron van gaven. Wie heeft ooit een gotische kathedraal bezocht zonder zich overladen te voelen met visuele geschenken? Zelfs eeuwen na het ontwerp?’ vroeg ze zich af. ‘Niet in letterlijke of etymologische zin, maar inhoudelijk hebben kunst en gunst een nauwe verwantschap. Een kunstenaar deelt uit van zijn of haar talent en gunt het publiek daarin participatie. Zijn schepping is een product van artistiek vernuft dat in zijn materiële verschijning een vorm van artistieke vrijgevigheid is. Via het ding wordt de gift concreet.’
Ik moest eraan denken toen ik over het tienjarig bestaan van galerie ‘Help U Zelven’ las. Die zich in een dubbele tentoonstelling in Tricot Winterswijk, de expositieruimte voor moderne kunst, presenteert. De galeriehoudster Carla Aalberts, die haar galerie in het eerste decennium van de 21e eeuw een geheel eigen gezicht gaf. Textiel, mode, vormgeving en beeldende kunst werd de stof waarop zij voortborduurde. Er zijn twee jubileumtentoonstellingen ontstaan die beide het thema ‘genieten’ meekregen. In haar eigen ruimte ‘Help U Zelven’ -ooit een winkel, met dezelfde poëtische naam, voor de mensen die werkten bij de textielfabriek Tricot, die er tegenover staat- is een tentoonstelling georganiseerd met vierenvijftig bewerkte doosjes. Kunstenaars kregen van haar een kartonnen doosje toegestuurd, met daarin de bekende tekst van Annie M.G. Schmidt: ”Ik zou je het liefst in een doosje willen doen,/En je bewaren, je heel goed bewaren…“En met de vraag daar wat mee te doen en weer terug te sturen. Dat gaat over wat het kostbaarst is in je leven. De kunstenaars verrasten haar met mooie kunstenaarscadeautjes. Kunst is een gunst. De tentoonstelling is er heel gevarieerd en vrolijk door geworden. In de Tricot is de andere tentoonstelling. Daar kregen tien kunstenaars de ruimte om hun werk te laten zien. Waaronder enkele die met textiel werken, maar ook glas, sieraden, beelden en schilderijen zijn er te zien. In een tijdelijk leegstaand appartement naast de Tricot is een uitgebreide verzameling doosjes te zien. Kunstwerken die gemaakt zijn door de scholieren van het Winterswijks basis- en voortgezet onderwijs. Trots zwol mijn borst tot slagschiphoogte toen bleek dat EDU-ART daarbij betrokken was. Reden voor een gesprek met de adviseur instellingen Rose Figdor. 
Janneke verwelkomt de eerste bezoeker inspiratiedag Tricot-Helpe U Zelven, Titia peilt.
Rose Figdor leidt Carla Aalberts in.
Vanaf het ontstaan van Tricot Winterswijk was het een wens om zich, naast het reguliere kunstpubliek, te gaan richten op de jeugd. Een element dat Winterswijk in deze, breed georganiseerde vorm nog miste: een lesprogramma voor het onderwijs.
En bijvoorbeeld, iets wat simpel lijkt, maar wel moet gebeuren; een jaarlijkse afstemming van tentoonstellingen. Zodat in periodes die ook voor het onderwijs handig zijn een volwaardig bezoek aan de kunstinstellingen gewaarborgd wordt. Zowel fysiek als inhoudelijk. De draad werd opgepakt. In het basisonderwijs werd het netwerk van interne coördinatoren cultuureducatie ingeschakeld, er werd geïnventariseerd welke categorie leerlingen daaraan zouden mee kunnen doen en welke leerkrachten beschikbaar zouden zijn om mee te denken aan educatief aanbod. Een heuse denktank werd in stelling gebracht. Deze kwam vijf à zes maal bij elkaar. Ze spraken af om voor groep 5-6 een lesbrief te maken. Een keuze voor een inhoud die de mogelijkheid naar andere doelgroepen flexibel houdt. Voor de leerkrachten zijn workshopdagen georganiseerd om de vaardigheden aan te leren die nodig zijn bij het bezoeken en beschouwen van beeldende kunst.
En bijvoorbeeld, iets wat simpel lijkt, maar wel moet gebeuren; een jaarlijkse afstemming van tentoonstellingen. Zodat in periodes die ook voor het onderwijs handig zijn een volwaardig bezoek aan de kunstinstellingen gewaarborgd wordt. Zowel fysiek als inhoudelijk. De draad werd opgepakt. In het basisonderwijs werd het netwerk van interne coördinatoren cultuureducatie ingeschakeld, er werd geïnventariseerd welke categorie leerlingen daaraan zouden mee kunnen doen en welke leerkrachten beschikbaar zouden zijn om mee te denken aan educatief aanbod. Een heuse denktank werd in stelling gebracht. Deze kwam vijf à zes maal bij elkaar. Ze spraken af om voor groep 5-6 een lesbrief te maken. Een keuze voor een inhoud die de mogelijkheid naar andere doelgroepen flexibel houdt. Voor de leerkrachten zijn workshopdagen georganiseerd om de vaardigheden aan te leren die nodig zijn bij het bezoeken en beschouwen van beeldende kunst.
Veertig leerkrachten volgden de workshops. Misschien te hoog gegrepen? Het zal. Maar het ging. Zoals ze dat in Winterswijk zo mooi kunnen zeggen.
Ook de lokale infrastructuur werd uitgebuit. Bij het basisonderwijs werd een regionaal kunstenaar, Mirjan Koldeweij, tevens BIK-er gevraagd een bijbehorende gastles aan te bieden. In het voortgezet onderwijs werd in een vijftal ontmoetingsbijeenkomsten tussen kunstenaars, docenten, ‘Help U Zelven’ en Tricot o.l.v. EDU-ART een veelheid aan plannen ontwikkeld voor mogelijke leerlingenparticipatie.
Entreekaartjes ontworpen door de leerlingen
De EDU-ART adviseurs kregen langzamerhand in de smiezen dat dit een mooi verhaal over kwaliteit ging worden. Ter afsluiting hiervan werd de methodiek voor kwaliteitsverbetering ‘critical friends’ ingezet. Zijn de kritische vrienden voor de toekomst geborgd? Ondertussen werd de ambtenaar onderwijs telkens over het project op de hoogte gehouden. Naar aanleiding van de inspiratiedag werd in het kader van talentontwikkeling een parallel project rondom de schilder Wim Izaks opgezet. Het Tricot beheert namelijk het werk van de vroeg gestorven Achterhoekse schilder in een open depôt.
De open houding naar het onderwijs en het vooruitzicht op twee inspirerende exposities van ‘Help U Zelven’ en de Tricot werden uiteindelijk de aanleiding om de scholen te verleiden. Het gehele basisonderwijs en de scholen voor voortgezet onderwijs Driemark, Schaersvoorde en Pronova doen er aan mee. De leerkrachten gaan voor een deel hun eigen groepen rondleiden door de tentoonstelling, dankzij de samenwerking en ondersteunde acties die tot stand zijn gekomen. Dit alles resulteerde in ‘Genieten’. Voor lesbrief ‘ Dat is echt genieten!’, klik hier>
Vele ideeën die in het netwerk met het voortgezet onderwijs zijn ontstaan zijn daadwerkelijk tot uitvoering gekomen. Vele leerlingen hebben actief een bijdrage geleverd aan de opening, hebben daarvoor deelgenomen aan projecten en de tentoonstellingen bezocht onder begeleiding van hun eigen vakdocenten.Daar zitten immers de professionals. In een aparte ruimte zal tijdens de tentoonstellingsperiode leerlingenwerk te zien zijn. Volgens adviseur Rose Figdor gaat het om verbinden, de juiste mensen bij elkaar brengen. En dat het zich verheft, dat een denktank of netwerk buiten de school kan treden. Op deze wijze ontstaan nieuwe inspirerende dingen. Het gaat om een nieuwe culturele infrastructuur.
Zowaar een mooi cadeautje van EDU-ART aan Winterswijk, dat in goede aarde is gevallen, getuige de mooie woorden bij de opening van de tentoonstelling van Rob Smolders. Link naar toespraak>
Ruim 600 leerlingen VO en 14 klassen 5/6 Basisonderwijs bezochten de tentoonstelling, zo’n kleine 400 leerlingen, in totaal duizend. Dat is echt genieten! Kunst is een gunst.
Link naar fotoalbum inspiratiedag>
Link naar foto’s opening tentoonstellingen en workshops>
Gemaakt door leerlingen van De Driemark.
